زلزله تهران : آماده سازی گورستان ۱۳ هکتاری برای دفن قربانیان
به گزارش گذار | سامانه دموکراسی و داد ؛ جلال بهرامی که سمت معاون خدمات شهری شهرداری تهران را به عهده دارد، خبر داد که برای دفن قربانیان زلزله احتمالی در تهران، یک زمین ۱۳ هکتاری که سند آن هم به نام شهرداری است، در جنوب شهر تهران، طرف جاده قم در نظر گرفته شده و برای آن اعتبار نیز تعیین شده است.
فهرست
همه ما می‌دانیم که ایران کشوری زلزله خیز است (همین حالا که در حال آماده سازی این محتوا هستم، خبر زلزله ۶ و ۶٫۵ ریشتری استان هرمزگان به گوش می‌رسد) و در شهر بزرگ تهران هم ۱۵ گسل مهم از جمله: گسل شمال تهران،گسل لویزان، گسل داوودیه، گسل نیاوران، گسل جنوب ری، گسل شمال ری،گسل انقلاب، گسل تنباکویی، گسل ونک پارک، گسل تلویزیون، گسل جنت‌آباد شمالی ، گسل باغ فیض، گسل نارمک، گسل مشا و گسل پردیسان وجود دارد. پس عجیب نیست که شهرداری تهران برای مدیریت بحران پس از زلزله احتمالی تهران که امیدواریم هرگز رخ ندهد (البته امکان پذیر نیست) دست به چنین اقداماتی بزند و شروع به آماده سازی گورستان ۱۳ هکتاری برای دفن قربانیان زلزله تهران نماید. اما چرا قبل از اینکه شهرداری تهران به فکر مدیریت بحران و دفن متوفیان زلزله تهران باشد، سازمان نظام مهندسی و فعالان حوزه صنعت ساختمان به فکر عملی نمودن طرح های مقاوم سازی، نوسازی و بازسازی نیستند و چرا با وجود ضوابط آیین نامه‌ای، با رخ دادن زلزله های بالای ۶ و ۷ ریشتر شاهد خرابی‌های زیادی هستیم که هزاران خانواده را داغدار می‌کند.
در ادامه به ضوابط آیین نامه‌ای زلزله و ضوابط شهرسازی تهران می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
ضوابط و آیین نامه زلزله
اولین گامی که باید در طراحی سازه در برابر زلزله برداشت، تعیین میزان نیروهای جانبی است که بر سازه وارد می‌شود. بدین منظور باید سطحی از زلزله به عنوان زلزله مبانی در نظر گرفته شود.
امر مسلم این است که این سطح، ارتباط مستقیمی با میزان لزره‌خیز بودن منطقه دارد.
طبق استاندارد ۲۸۰۰ در ویرایش چهارم، برای حساب کردن نیروی زلزله‌ای که بر سازه وارد می‌شود دو سطح زلزله در نظر گرفته شده است. در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:
زلزله طرح
این سطح زلزله که در ویرایش چهارم استاندارد ۲۸۰۰ است، مبنای طراحی سازه‌ها است. وقوع این احتمال کمتر از ۱۰ درصد در عمر مفید سازه در ۵۰ سال است و دوره بازگشت آن حدود ۴۷۵ سال برآورد می‌شود.
زلزله بهره‌برداری
این زلزله در ۵۰ سال عمر مفید سازه، دارای احتمال وقوع ۹۹.۵ درصد است. بر اساس ویرایش چهارم استاندارد ۲۸۰۰، تمام ساختمان‌‌هایی که ارتفاع بیش از ۵۰ دارند، یا تعداد طبقات آن‌ها بیش از ۱۵ طبقه است، همچنین ساختمان‌های با اهمیت بالا و خیلی بالا، نباید در برابر زلزله آسیب‌پذیر باشند. طوری که قابلیت بهره‌داری بدون فوت وقت، در برابر زلزله را داشته باشند.
بکاربردن مصالح و تجهیزات استاتدارد
تمهیداتی که برای وقوع زلزله در نظر گرفته می‌شود، مقاوم کردن ساختمان‌ها، از راه‌های کاهش خسارت زلزله است.
باید در نظر داشت که در مقاوم‌سازی ساختمان، این مقاوم‌سازی‌ها چقدر هزینه به دنبال خواهند داشت و این مقاوم‌سازی‌ها وظیفه کیست؟
طبق آخرین تغییرات آیین‌نامه، با توجه به خطاهایی که در اجرا و محاسبات، وجود خواهد داشت، میزان افت کیفیت و یا خرابی مصالح و بدنه سازه و همچنین تغییر در کاربری سازه است که باید اقدام به انتخاب یکی از این روش‌ها کنند.
روش های متداول مقاوم سازی ساختمان
روش مقاوم‌سازی به روش‌هایی گفته می‌شود که از گذشته تا به امروز رواج دارد. مطابق با این روش، برخی موارد، باعث بالا بردن ظرفیت سازه می‌شوند و مقاومت آن را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، این روش مقاوم‌سازی، سختی سازه را زیاد کرده و مکان جانبی سازه را کمتر می‌کند.
این روش سبب می‌شود که سازه حداقل تغییر مکان جانبی را داشته باشد و میزان سختی آن افزایش پیدا کند. اما این روش با محدودیت‌هایی همراه است. از جمله بالا بردن وزن سازه، زمان‌بر بودن پیاده‌سازی آن و به وجود آمدن محدودیت‌های معماری است.
چنین روش‌هایی موارد زیر را شامل می‌شوند:
- به کار بردن ورق‌های کامپوزیتی
- ترمیم کردن ترک‌های بتن به وسیله تزریق رزین اپوکسی
- مقاوم کردن سازه‌هایی که بتنی هستند با استفاده از دیوار برشی
- به کار بردن ژاکت بتنی و فولادی در فرآیند مقاوم‌سازی
- ساختن ستون دوبل بست دار
- پیاده‌سازی شبکه فولادی و بتنی در سقف
روش های‌نوین مقاوم سازی ساختمان
از نظر کارشناسان روش نوین FRP، تاثیر بسزایی در مقاوم‌سازی ساختمان‌ها دارد. در این فناوری از ترکیبات کامپوزیتی تقویت شده استفاده می‌شود. در ساخت این ترکیبات از مواد پلیمری با الیاف فایبر استفاده می‌شود. ترکیبات کامپوزیتی به صورت میلگرد تقویت‌شده در ساختمان به کار می روند.
از جمله مزایای FRP می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- مقاومت خیلی زیاد
- وزن کم
- به‌صرفه‌بودن از لحاظ قیمت
طراحی بر اساس ضوابط
هیات وزیران در جلسه‌ای که در تاریخ ۱۷/۹/۱۳۷۸ برگزار شد، طبق پیشنهادهای مسکن و شهرسازی و کشور، موضوع نامه نظام مهندسی و کنترل ساختمان را تصویب کردند.
آیین‌نامه طراحی اماکن در مقابله با زلزله، که به دست وزارت مسکن و شهرسازی تدوین شد (به شرح پیوست)، لازم‌الاجرا در محل‌هایی است که هر نوع ساختوساز در آن‌ها، باید دارای پروانه ساختمانی از مراجع قانونی مربوطه باشد.
ساخت بر اساس ضوابط
ضوابط ساختوساز در شهرداری تهران، موارد زیادی را در برمی‌گیرد که باید هر کارفرمایی که می‌خواهد در تهران عملیات ساختوساز داشته باشد، از این ضوابط پیروی کند.
از مهم‌ترین ضوابطی که مربوط به ساختوساز شهرداری تهران است، توجه به میزان تراکم است. با در نظر گرفتن نوع سازه‌ای که قرار است استفاده شود و نیز منطقه‌ای که قرار است ساختوساز در آن صورت گیرد، درصد معینی از ضوابط شهرداری قابل پیاد‌ه سازی است.
حال ضوابط ساختوساز شهرداری تهران در رابطه با تراکم چیست؟
بر اساس ضوابطی که برای ساختوساز توسط شهرداری تهران در نظر گرفته شده است، طبق قانون تراکم، سازنده ساختمان این اجازه را دارد که یک آپارتمان چند طبقه به جای یک خانه کوچک قدیمی بسازد.
به منظور تعیین میزان تراکم، شهرداری برای هر منطقه، محله، خیابان یا کوچه، از فاکتورهای خاصی استفاده می‌کند.
نظارت و کنترل صحیح
پس از زلزله رودبار و منجیل که در سال ۱۳۷۴ اتفاق افتاد؛ مجلس، اقدام به تصویب قانونی تحت عنوان قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان نمود. البته این قانون به خوبی اجرا نشد و دچار انحرافاتی شد. این مساله باعث باشد، این قانون که می‌توانست فرصت رشد و شکوفایی را به کشور بدهد، به اهداف خود نرسد.
شهرداری راه دیگری را در پیش گرفت اما کنترل‌های لازم توسط ناظران ساختمان اعمال نشد.
در حال حاضر چه سازمان‌هایی حق نظارت بر صنعت ساختمان را داند؟
نظارت توسط شهرداری صورت می‌گیرد، کنترل ساختمان نیز قسمتی از وظایف شهرداری است. سازمان نظام مهندسی در ساختوساز وارد شده است. موضوع مصالح ساختمان و آسانسور نیز با نظارت اداره استاندارد است. نظارت انتظامی حرفه‌ای نیز برعهده سازمان نظام مهندسی گذاشته شده است. در قانون کنونی، برای این سه نوع متولی، نقش مشخصی تعریف شده است.
ضوابط شهرسازی
سوال این است که شهرداری چه قوانینی برای طراحی ساختمان برای مقابله با زلزله در نظر گرفته است؟
مقاومت ساختمان، یک موضوع حیاتی و مهم برای طراح و سازنده و مخصوصا کاربر محسوب می‌شود. اما مهم‌ترین نکته این است که در رابطه با موضوع طراحی ساختمان در مقابله با زلزله، درجه و نوع ساختمان در این مورد متفاوت است. به همین دلیل ساختمان‌ها را از لحاظ اهمیت، به چند دسته متفاوت تقسیم کرده‌اند.
از مقرراتی که مربوط به با مقاوم‌سازی و طراحی ساختمان در برخورد با زلزله در نظر گرفته شده است، آیین نامه ۲۸۰۰ است که پس از زلزله رودبار و منجیل ۱۳۶۹ است. این آیین نامه هر ۴ سال یک بار بررسی و ویرایش می‌شود.
اجرا‌کنندگان این آیین‌نامه مربوط به مهندسان محاسب و همچنین طراحان ساختمان است.
این آیین‌نامه پس از اینکه به تصویت هیات دولت رسید و از طرف وزیر راه و شهرسازی ابلاغ شد، به عنوان قانون لازم‌الاجرا برای ساختوساز همه ساختمان‌ها است.
براساس آیین نامه ۲۸۰۰، باید حفظ جان انسان‌ها، به عنوان ملاک اصلی در نظر گرفته شود.
سخن پایانی
وقوع زلزله تهران، دو میلیون کشته و مصدوم شدید به همراه خواهد داشت که حدود ۴۰۰ هزار نفر آن‌ها، تنها در ظرف یک دقیقه کشته خواهند شد. بنابراین یک امر واجب و فوری است که برای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از بر جای ماندن جسدها، حتما باید این مساله توسط شهرداری و سازمان‌های مربوطه جدی گرفته شود و زیرساخت‌های لازم جهت انجام تدفین جان‌باختگان فراهم شود.