راهنمای جامع ضوابط پارکینگ : محاسبه ابعاد ، تعداد ، عرض و شیب رمپ

چیدمان پارکینگ در هر واحد ساختمانی به یک مشکل مدیریتی و زیست محیطی در شهرهای پرجمعیت مانند تهران تبدیل شده است. با در نظر گرفتن میانگین 3 نفر در هر خانواده ایرانی و وجود حداقل یک خودرو در هر خانواده، فضای کافی برای پارکینگ وجود ندارد.
این مسئله می‌تواند به یک چالش جدی برای ترافیک و زندگی شهری تبدیل شود.
به منظور حل این مشکلات، ساخت پارکینگ‌های درون ساختمانی در شهرسازی معاصر امری ضروری است.
طرح تفصیلی شهر تهران تأکید دارد که هر ساختمان باید فضای پارکینگ مخصوص خود را داشته باشد.
بنابراین، تدوین مقررات مربوط به ‘ضوابط پارکینگ’ ضروری است تا امکان استفاده راحت و مدیریت بهینه این فضاها فراهم شود. این مقررات باید در نقشه‌های معماری به دقت در نظر گرفته شده و در فرآیند ساخت و ساز به‌کار گرفته شوند. در این مقاله، به بررسی انواع پارکینگ‌های وسایل نقلیه در ساختمان‌ها، ضوابط مربوط به طراحی آنها و استانداردهای مورد نیاز در کشورهای مختلف خواهیم پرداخت.

درباره ضوابط پارکینگ

قبل از بررسی مقررات طراحی پارکینگ، آشنایی با اصطلاحات متداول در این حوزه می‌تواند بسیار مفید باشد:

پارکینگ مورد نیاز : حداقل تعداد پارکینگ مورد نیاز برای هر ساختمان یا فضای عمومی، که بر اساس کاربری آن تعیین می‌شود.
پارکینگ بسته : فضایی در داخل یک ساختمان که برای توقف وسایل نقلیه اختصاص داده شده است.
پارکینگ مزاحم : علاوه برای پارکینگ‌های استاندارد که برای رفت‌وآمد راحت و بدون مزاحمت طراحی شده‌اند، اگر پارکینگ دیگری وجود داشته باشد که مزاحمتی برای یک پارکینگ استاندارد ایجاد کند، پارکینگ مزاحم نام دارد. به طور کلی، پارکینگ مزاحم از جابه‌جایی آزادانه یکی ازخودروها ممانعت می‌کند.
پارکینگ اختصاصی: توقف‌گاهی که در سند مالیک واحد ساختمانی قید شده است و فقط واحد مذکور اجازه استفاده از آن را دارد.
پارکینگ عمومی: پارکینگ‌ های متعلق به شهر که بر روی خیابان‌ها، کوچه‌ها یا در پارکینگ‌های عمومی واقع شده‌اند.
پارکینگ مشاع: شامل پارکینگ کوچک دارای حداقل سه محل توقف خودرو، پارکینگ متوسط دارای چهار تا حداکثر بیست‌وپنج محل توقف خودرو و پارکینگ بزرگ دارای بیش از بیست و پنج محل توقف خودرو است. مانند پارکینگ‌هایی که در سند مالیک واحدی مشخص نشده‌اند.

گروه‌بندی پارکینگ‌ها: تقسیم‌بندی پارکینگ‌ها بر اساس تعداد محل‌های توقف خودرو، از جمله پارکینگ کوچک، متوسط و بزرگ.

این آشنایی با اصطلاحات پارکینگ می‌تواند به درک بهتری از مفاد مقررات و طراحی پارکینگ‌ها کمک کند.

بریم سراغ ضوابط پارکینگ!

تعداد پارکینگ برای واحدهای مسکونی

در چیدمان پارکینگ نحوه محاسبه متراژ پارکینگ تعداد پارکینگ براساس متراژ آپارتمان تعیین می‌شود که به شرح زیر هستند:

متراژ تا ۱۵۰ مترمربع: ۱ واحد پارکینگ
متراژ بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ مترمربع: ۲ واحد پارکینگ
متراژ بیشتر از ۲۵۰ مترمربع: ۳ واحد پارکینگ

تعداد پارکینگ برای واحدهای اداری و تجاری

در پهنه‌های تجاری و اداری، محوطه سازی در تعداد پارکینگ‌ها براساس هر ۱۰۰ مترمربع زیربنای مفید تعیین می‌شوند. برای این مورد می‌توان از جدول زیر کمک گرفت:

نوع کاربری	متراژ	حداقل پارکینگ مورد نیاز
اداری	تا 50	۱ واحد
اداری	بیشتر از 50	۲ واحد به ازای هر ۱۰۰ متر مربع
تجاری زیر همکف	–	۱ واحد
تجاری همکف و بالاتر	–	۳ واحد به ازای هر ۱۰۰ متر مربع

نکته‌ها:

تنها پارکینگ اختصاصی یک واحد، می‌تواند به ‌صورت مزاحم طراحی شود. برای مثال اگر واحدی 260 مترمربع باشد، تعداد 3 واحد پارکینگ نیاز دارد که در این حالت می‌تواند به صورت پارکینگ مزاحم طراحی شود.
در کاربری مسکونی تنها یک واحد از پارکینگ‌های موردنیاز برای واحدها با متراژ بالا، می‌تواند به شکل مزاحم طراحی شود.
به ازای هر ۲۰ واحد پارکینگ، باید یک واحد پارکینگ ویژه معلولین طراحی شود.

پارکینگ های مورد نیاز به تفکیک کاربری

شماره	نوع موارد	سرانه	پارکینگ موردنیاز
1	هتل چهار ستاره	برای هر چهار تخت	1 محل پارکینگ
2	هتل سه ستاره و کمتر	برای هر شش تخت	1 محل پارکینگ
3	بیمارستان	برای هر چهار تخت	1 محل پارکینگ
4	کتابخانه موزه مراکز هنری	برای هر 100متر زیر بنا	1 محل پارکینگ
5	پارکینگ های ورزشی	برای هر 80متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
6	پارکینگ های تفریحی	برای هر 300متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
7	سینما و تئاتر	برای هر 15 صندلی	1 محل پارکینگ
8	تالار اجتماعات	برای هر 80متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
9	استادیوم های ورزشی	برای هر 500متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
10	مساجد و ساختمان های مذهبی	برای هر 80متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
11	محلی	برای هر 100متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
12	ادارات دولتی	برای هر 70متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
13	انواع خرده فروشی ها	برای هر 50 متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
14	دفاتر تجاری و شرکت های خصوصی	برای هر 50متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
15	عمده فروشیها و فروشگاه های بزرگ	برای هر 50متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
16	گرمابه ها	برای هر 5 نفر-خصوصی	1 محل پارکینگ
17	رستورانها،تالارها،سالن های غذا خوری	برای هر 25 متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
18	مهدکودك،کودکستان،دبستان	برای هر 80 متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
19	مدارس عالی و هنرستان ها	برای هر 40متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
20	مدارس راهنمایی و دبیرستانها	برای هر 60 متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
21	مدارس علمیه	برای هر 60 متر مربع زیر بنا	1 محل پارکینگ
22	دانشگاه ها	برای هر 15 دانشجو	1 محل پارکینگ
23	پایانه اتوبوس (با محاسبه گاراژ)	برای هر 150 متر مربع مساحت زمین	1 محل پارکینگ
24	پایانه اتوبوس(بدون محاسبه گاراژ)	برای هر 100 متر مربع مساحت زمین	1 محل پارکینگ
25	کارخانجات صنعتی و موسسات تولیدی	برای هر 200 متر مربع مساحت زمین	1 محل پارکینگ
26	تعمیرگاه های اتومبیل	برای هر 50 متر مربع مساحت زمین	1 محل پارکینگ

ضوابط پارکینگ سوئيچی چیست؟

در پاركينگ های خصوصی به شرط عدم مزاحمت برای خودرو ديگر پيش بينی دو واحد محلتوقف خودرو در پشت سر هم بلا مانع است ، مشروط به آن كه فضای مانور كافی داخل پاركينگ وجود داشته باشد .

طول و دهانه پاركينگ سوئيچی عيناً مشابه پارك اصلی است .
در محاسبه تعداد محل توقف خودروها جهت تعيين گروه پاركينگ، پارک های سوئیچی نيزمنظور می گردند.

ابعاد پارکینگ

نحوه محاسبه متراژ پارکینگ و ابعاد پارکینگ در ضوابط پارکینگ حداقل ابعاد خالص یک واحد پارکینگ برابر با 5 × 2.5 متر است. برای مثال، اگر 5 واحد پارکینگ کنار یکدیگر طراحی شوند، ابعاد مورد نیاز حداقل ۵ × 10.5 متر خواهد بود. با اضافه شدن یک پارکینگ، 2 متر به عرض پارکینگ اضافه می‌شود.

نکته ۱: عرض پارکینگ معلول باید حداقل 3.5 متر باشد.
نکته ۲: اگر پارکینگ بین دو دیوار بسته قرار گیرد، باید 50 سانتی‌متر به عرض پارکینگ اضافه شود.

ارتفاع پارکینگ

در ابعاد پارکینگ حداقل ارتفاع پارکینگ 2.40 متر و حداکثر 3 متر است در ضوابط پارکینگ میباشد.

عرض پارکینگ

عرض رمپ عبوری ماشین‌ها باید 3.5 متر در نظر گرفته شود. اگر بیش از ۲۵ واحد پارکینگ وجود داشته باشد، عرض رمپ 5 متر مورد نیاز است. همچنین، عرض رمپ قوسی یکطرفه ۳٫۶۵ متر و دوطرفه ۷ متر است.

شیب پارکینگ

در ضوابط پارکینگ برای ابعاد پارکینگ حداکثر شیب رمپ دسترسی برای پارکینگ‌های خصوصی 15 درصد و برای پارکینگ‌های عمومی 12 درصد است. همچنین، در یک متر ابتدا و انتها حداکثر شیب باید ۱۰ درصد یا کمتر باشد.

شعاع گردش پارکینگ

شعاع گردش رامپ حداقل 6.5 متر از آکس رمپ قوسی است.

برای محل گردش یا توقف پارکینگ باید فضایی به ابعاد حداقل 5×5 متر لحاظ شود.

نحوه محاسبه متراژ پارکینگ

در پاسخ به سوال نحوه محاسبه متراژ پارکینگ در ابعاد پارکینگ برای چیدمان پارکینگ باید بیان کرد که متراژ تعیین شده برای پارکینگ یک ساختمان با توجه به قوانین برابر 250 متر در ساختمان در نحوه محاسبه متراژ پارکینگ تجاری خودرو به طریقی است که به ازاء هر ۱۰۰ متر، باید یک طبقه به جای پارک تعیین شده اضافه شود.

ضوابط شهرداری در تامین و طراحی معماری پارکینگ

ضوابط پارکینگ در ضوابط معماری برای تامین پارکینگ براساس مبحث 4 مقررات ملی است که به شرح زیر می‌باشد:

صدور پروانه ساختمان و اجازه برای احداث بنا به تایید ضوابط پارکینگ بستگی دارد. اگر آیین نامه طراحی پارکینگ به درستی انجام شود، اجازه احداث صادر می‌شود.
تامین پارکینگ در مازاد فضای باز جزء زیربنا محسوب نمی‌شود. در مازاد فضای باز به ازای هر پانزده مترمربع یک واحد پارکینگ باید تأمین شود.
رمپ پارکینگ در فضای باز ساختمان جزء زیربنا محسوب نخواهد شد.
از هر خیابان فقط یک راه ورود به پارکینگ مجاز است، مگر اینکه طول بر زمین 20 متر و بیشتر باشد که در این صورت می‌توان از 2 درب ورودی پارکینگ استفاده کرد.
حداکثر ارتفاع تمام شده پیلوت تا 2.40 متر به شرط استفاده جهت پارکینگ بلامانع است. در صورتی که زیرزمین احداث نشود، ارتفاع اولیه تا 2.60 متر به شرط اینکه سطح فونداسیون تا 60 سانتی‌متر پایین‌تر از گذر باشد بلامانع است.
فاصله داخل به داخل ستون‌ها جهت پارک دو اتومبیل حداقل 4.5 متر با مانور اصلی 5 متر (محور تا محور ستون) بلامانع است.
اجرای شیب مثبت جهت رمپ پارکینگ با رعایت ضوابط نورگیری زیرزمین و سایر مقررات بلامانع است.

پارکینگ‌های مورد نیاز واحدهای ساختمان فقط در پیلوت، زیرزمین و مازاد فضای باز قابل تامین بوده و استفاده از فضای باز غیرمازاد جهت این منظور ممنوع است.
در کاربری مسکونی پیش‌بینی دو واحد پارکینگ از مجموع پارکینگ‌های مورد نیاز پشت سر هم بلامانع است.
برای بیش از 1000 مترمربع یا بیش از 25 واحد پارکینگ می‌توان ارتفاع پارکینگ را تا 3 متر پیش‌بینی کرد.
در ضوابط پارکینگ شیب رمپ باید حداکثر برابر با 15 درصد است.
زیرزمین پارکینگ باید دارای دسترسی مستقیم به طبقات از طریق پله و آسانسور باشد.
چنانچه مساحت سطح پارکینگ بیش از 1000 مترمربع باشد، رمپ ورودی رفت‌وبرگشت جداگانه مورد نیاز است یا عرض رمپ باید حداقل 5 متر باشد.
برای مانور اتومبیل آکس به آکس ستون‌ها حداقل 5 متر با عرض مفید 4.5 متر لازم است.
برای کلیه موارد فوق طول ایست اتومبیل 5 متر است.
عرض خالص رامپ دسترسی اتومبیل به طبقات پارکینگ برای 25 واحد برابر با 3.5 متر و برای بیش از 25 واحد، حداقل 5 متر لازم است.
حداقل عرض استاندارد درب پاركينگ 3 متر است.
حداقل ارتفاع مفید ورودی پارکینگ 1.80 متر است.
استفاده از حداكثر 20 درصد مساحت كل زمين به منظور پاركينگ غيرسرپوشيده به شرط امكان تحرک خودرو و دارا بودن دسترسی مناسب و عدم ضرورت قطع درخت با موافقت شهرداری بلامانع است.
در خانه ویلایی ابعاد پارکینگ برای پارک کردن یک خودرو در حیاط 3×5 متر است.

آیا استفاده از پارکینگ‌های مکانیزه برای ساختمان‌های مسکونی کوچک نیز مناسب است؟

بله، پارکینگ‌های مکانیزه به دلیل استفاده بهینه از فضا، می‌توانند برای ساختمان‌های کوچک نیز مناسب باشند.

چگونه می‌توان در زمین‌های باریک پارکینگ طراحی کرد؟

در زمین‌های با عرض کم، استفاده از رمپ‌های مکانیزه یا پارکینگ‌های مکانیزه می‌تواند دسترسی به پارکینگ را تسهیل کند.

آیا امکان افزایش تعداد پارکینگ در ساختمان‌های تجاری وجود دارد؟

بله، در صورت نیاز به تأمین پارکینگ بیشتر، می‌توان با افزایش عرض درب ورودی و طراحی مناسب فضای پارکینگ، تعداد پارکینگ‌ها را افزایش داد.

آیا رعایت ضوابط پارکینگ در طراحی ساختمان اجباری است؟

بله، رعایت ضوابط پارکینگ بر اساس مصوبات شهرسازی اجباری است و عدم رعایت آنها ممکن است منجر به جریمه یا عدم صدور مجوز شود.

کلام آخر

نحوه محاسبه ابعاد پارکینگ و نحوه محاسبه متراژ پارکینگ، تعداد، عرض و شیب رمپ و بسیاری مقررات دیگر را در بالا توضیح دادیم. مهم است که به عنوان یک معمار، تمامی ضوابط پارکینگ را رعایت کنید.
پروژه‌های ساختمانی که در مرحله تایید نقشه معماری دچار مشکل هستند، پروانه اجرای ساختمان را دریافت نمی‌کنند. اگر هم به هر نحوی بعد از اتمام اجرای ساختمان، ضوابط پارکینگ رعایت نشده باشد، کافرما مجبور به پرداخت خسارت بوده و پایان کار به او تعلق نمی‌گیرد.
طراحی مناسب پارکینگ‌ها در ساختمان‌های مختلف نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهری و کاهش ترافیک دارد. با توجه به اینکه پارکینگ‌های عمومی و خصوصی از جمله عوامل کلیدی در مدیریت شهری محسوب می‌شوند، رعایت ضوابط و استانداردهای مربوط به طراحی آنها ضروری است
. با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید مانند پارکینگ‌های مکانیزه و رمپ‌های هوشمند، می‌توان از فضاهای محدود شهری به بهترین شکل استفاده کرد. در بنایار همواره سعی داریم تا اطلاعات کاربردی و دقیق را برای کمک به بهتر شدن فرایندهای ساخت و ساز و طراحی ارائه دهیم.